تقویت حافظه برای موفقیت در امتحانات

این روزها که در آستانه ی امتحانات پایان ترم هستیم ، یکی از دغدغه های دانش آموزان و دانشجویان ، دروس حفظ کردنی شان است . جدا از امتحانات درسی نیز ، همه ی ما در زندگی ، باوجود دفترچه و نت گوشی ، باز هم گاهی ناچار می شویم اطلاعاتی را به حافظه مان بسپاریم .

برای تقویت حافظه توصیه های بسیاری شده . از تغذیه و سبک زندگی و ورزش و … تا انواع بازی ها و حل جدول و راهکارهایی از این قبیل . اما جدا از تقویت حافظه ، چه کارهایی می توانیم انجام دهیم تا از ظرفیت و توان حافظه ی خود ، هر مقدار که هست ، بیشترین استفاده را ببریم ؟

یکی از نکات حائز اهمیت ، توجه به بافت و زمینه ای است که یادگیری در آن اتفاق افتاده . بافت در اینجا به معنی موقعیت زمان و مکان و شرایط روانی است که یادگیری در آن اتفاق افتاده . مثلا درصورتی که جلسات درس اندیشه اسلامی شما همیشه در یک کلاس برگزار شده باشد ، درصورتی که امتحان آن درس هم در همان کلاس برگزار شود ، یادآوری مطالب برای شما راحت تر خواهد بود . اگر کلاس های این درس بعد از ظهر ها تشکیل می شد ، در صورتی که امتحانش نیز در ساعت بعد از ظهر برگزار شود ، شانس موفقیت شما بیشتر خواهد بود . درباره ی تاثیر حالت های روانی بر یادآوری مطالب ، باید گفت اگر شما مطلبی را در حالتی که شاد و سرحال بودید آموزش گرفته اید ، درصورتی که شاد و سرحال باشید راحت تر آن را به یاد می آورید . یکی از دلایلی که وقتی ناراحت و اندوهگین هستیم ، خاطرات ناراحت کننده و افکار منفی بیشتر به سراغمان می آید نیز همین است.

یکی دیگر از نکات بهسازی حافظه که به مرحله ی یادگیری و ورود اطلاعات به حافظه مربوط است ، استفاده از تصویر سازی ذهنی هنگام به یاد سپاری اطلاعات است. این روش هنگامی موثرتر است که با لیستی از مواد حفظ کردنی نامربوط طرف باشید . گام نخست در این روش این است که مکان هایی را به ترتیب به حافظه بسپارید . مثلا زمانی که از در خانه وارد می شوید ، دستگیره ی در ، تلویزیون ، کاناپه ،ساعت و … را بصورت تصویری واضح در حافظه داشته باشید . حالا باید مواد حفظ کردنی تان را به این تصاویر ملحق کنید ؛ به این صورت که تصویر اولین ماده ای که می خواهید حفظ کنید را در موقعیت اول مثلا آویزان به دستگیره ی در ، دومین ماده را کنار تلویزیون و بقیه را به همین ترتیب ببینید . پس از اینکه مواد را به این شکل وارد حافظه کردید ، به راحتی می توانید آن ها را با قدم زدن های ذهنی ، مجددا به یاد آورید .این روش تاحدی شبیه به تکنیک اتاق حافظه loci است.

از تصویرسازی ذهنی در روش “واژه ی کلیدی” برای یادگیری واژگان زبان خارجی نیز استفاده می شود. فرض کنید می خواهید واژه ی beard ، به معنی ریش مردان و موی صورت حیوانات ، را حفظ کنید . روش واژه ی کلیدی دو مرحله دارد . مرحله ی اول یافتن واژه ای فارسی است که از نظر لفظی شبیه به لغت کلیدی که می خواهید حفظ کنید باشد . مثلا واژه ی «  beard» از نظر لفظی شبیه به کلمه ی « آرد » است . مرحله ی دوم ساختن تصویری است که واژه ی کلیدی را به معادل فارسی آن ربط دهد. مثلا مردی که به ریشش آرد پاشیده اند و ریشش از آرد سفید شده است. برای یادآوری کلمه ی « beard » ، ابتدا کلمه ی آرد و سپس تصویر ذهنی رابط این دو کلمه را بازیابی می کنید . روش واژه ی کلیدی ممکن است کمی پیچیده به نظر برسد ، اما بررسی ها نشان می دهد که این روش می تواند یادگیری واژگان خارجی را بسیار آسان کند .

یکی از کارهایی که برای یادآوری آسان تر مطالب می توانید انجام دهید ، سازماندهی مناسب آن ها هنگام یادگیری است . مواردی که قصد حفظ کردنشان را دارید یا  واژگان به هم ریخته و نامرتبط هستند یا مطالب به هم پیوسته مثل محتوای کلاس درس . در هردو صورت سازماندهی آن ها به حفظ کردن و یادآوریشان کمک می کند .

 برای سازماندهی کلمات نامرتبط می توانید داستانی بسازید و این کلمات را در آن داستان بگنجانید . شما به این شکل هم کلمات را به هم ربط داده اید و دیگر آنقدر از هم دور نیستند و هم با یادآوری داستانی که ساخته اید می توانید به راحتی لغات مورد نظرتان را از آن استخراج کنید.

برای سازماندهی مطالب کلاس درس ، محتوای کتاب یا یک سخنرانی باید توجه خاصی به عنوان ها و سرتیترهای مطالب داشته باشید . درصورتیکه مطالب یک فصل از کتابی را به خوبی فهمیده باشید ، حفظ کردن عناوین موجود در آن فصل کافی است تا کل مطلب را به یادتان آورد.

یکی از شیوه های موثر مطالعه ، پیش چشم آوردن این سازمان بندی است . مثلا می توانید برای فصلی که مطالعه کرده اید ، جدول خلاصه نویسی ، سلسله مراتب شاخه ای یا نقشه ذهنی ترسیم کنید.

راه دیگر برای بازیابی بهتر از حافظه ، تمرین بازیابی است . به این معنا که درباره ی مطالبی که می خواهید یاد بگیرید سوال هایی از خود بپرسید. فرض کنید برای خواندن یک فصل دو ساعت وقت دارید و یک بار خواندن آن سی دقیقه طول می کشد . باید بدانید که چهار بار خواندن این مطلب ، معمولا کارآیی کمتری دارد تا آنکه مطلب را یک بار همراه با پرس و جو بخوانید . سپس می توانید بخش هایی را که بازیابی آن ها در مرحله اول موفق نبود ، دوباره بخوانید . ضمن اینکه در این روند می توانید معنا و محتوای مطالب را بیشتر بسط دهید تا با هم پیوند بیشتری بخورند و یادآوریشان آسان تر باشد . تمرین بازیابی راه موثری برای استفاده از فرصت مطالعه است؛ این نکته مدت ها پیش در آزمایش ها به اثبات رسیده است و برای درس های تاریخ ، علوم اجتماعی ، علوم سیاسی و از این قبیل مطالب کاربرد بیشتری دارد .