تقویت مهارت مطالعه کودکان | ۱۲ ایده خلاقانه برای تشویق کتابخوانی دانش آموزان دبستانی

موفقیت  دانش آموزان دبستانی و از آن مهم‌تر، زندگی واقعی و آینده‌‌ی او، به چگونگی یادگیریِ خواندن بستگی دارد. مهارتِ خواندن، یکی از بهترین هدیه‌هایی است که می‌توانید به فرزند خود بدهید.

کتابخوانی دانش آموزان دبستانی هدف اصلی نیست. بلکه مهم آن چیزی است که در مسیر کتابخوانی یاد می گیرد. او قرار است بخواند که یاد بگیرد.
می‌توان با تمارینی، آن‌ها را برای مواجهه با دنیایی از کتاب‌ها آماده کرد و مدل مثبتی از یادگیری در ذهنشان به وجود آورد.
در ادامه راهکارها و تمرین‌های خلاقانه‌ای را برای تقویت مهارت های مطالعه کودکان و دانش‌آموزان دبستانی می‌خوانید

1-عادت به مطالعه

برای بهبود کتابخوانی دانش آموزان دبستانی، اولین قدم این است که کتاب و مطالعه بخشی از زندگی کودک باشد. تحقیقات نشان داده کودکانی که در خانواده‌ای اهل مطالعه بزرگ می‌شوند و از بچگی با کتاب سرو‌کار دارند سرعت و کیفیت یادگیری‌شان بیشتر است. پس مهم‌ترین هدف، تقویت عادت به مطالعه در کودکان است، عادتی دائمی که بعد از مدرسه هم همراه آنان باشد.
برای ایجاد این عادت و تشویق کودکان به مطالعه این لینک را بخوانید
 مقاله چگونه یک کودک کتابخوان تربیت کنیم

2-ترک عادت بلندخوانی

در سال‌های ابتدایی دبستان، برای یادگیری خواندن و نوشتن و شناخت صامت‌ها و مصوت‌ها دانش‌آموز باید بلند‌بلند و کلمه‌به‌کلمه بخواند. اما در سال‌های بعدی بلندخوانی مانعی برای سریع‌خواندن و درک‌مطلب است.
وقتی روان‌خوانی کودکتان به مرحله خوبی رسید(بعد از کلاس سوم دبستان)، می‌توانید به او کمک کنید تا بلندخوانی را ترک کند. به او بگویید با چشمش کلمات را ببیند و سعی کند در یک نگاه بیشتر از یک کلمه واحد را نگاه کند.
البته این کار را باید آهسته و تدریجی انجام داد نه یک مرتبه؛ تا چشم و ذهن او اذیت نشود و عادت کند. اگر همچنان بعد از مدتی کلمات را زیر لب زمزمه می‌کند به او آدامسی بدهید تا بجود و یا مدادی را بین لب‌هایش بگذارد، این کار را به سرگرمی تبدیل کنید تا نتیجه بدهد.

3-برگشت چشم به عقب در خواندن ممنوع

این مطلب را به این صورت به فرزند یا شاگردتان توضیح دهید:
اگر خودرو‌ها در خیابان هرجا را که اشتباه رفتند، دنده عقب بگیرند چه هرج و مرجی می‌شود؟ به او بگویید اگر زمان مطالعه به عقب برگردد دقیقا همان اتفاق در مغزش می‌افتد. از او بخواهید متن را تا انتها یا تا تیتر بعدی بخواند و بعد اگر احساس کرد متوجه نشده، برگردد و از اول متن را بخواند. چیزی که مهم است این است که یک‌بار تا انتها برود تا کلیت مطلب را متوجه شود. اصل قضیه را بفهمد و بعد در دور دوم و سوم خواندن به جزئیات توجه کند.

تمرین:  یک بار متنی را تا انتها مطالعه کنید بدون اینکه به عقب برگردید. آیا مشکلی در درک مطلب شما به وجود آمد؟
اگر در ابتدا برایش سخت است، از او بخواهید با تکه‌ای کاغذ کلمات خوانده شده را بپوشاند و پیش برود.

4- تمرکز

زمانی که فضای اطراف پر از سر‌و‌صداست(منطقه خاکستری)، طبیعی است که کیفیت مطالعه کودک کاهش می‌یابد.
اینکه به فرزندتان بگویید تمرکز کن مثل این است که از کسی که بلد نیست بخواهید گیتار بزند. باید تمرکز کردن را به کودک یاد دهید و با تمرین‌هایی قدرت توجه و تمرکز او را پرورش دهید.
توجه آن‌ها را با کارهایی مثل مسابقه، نمایش و سوال و پاسخ جلب کنید.

تمرین:  تمارین تمرکز مثل دیکته بدون نقطه یا نوشتن با یک نقطه اضافی یا نقاشی کشیدن با هر دو دست می‌تواند کمک کننده باشد.

5-نشانک، یار و همراه چشم در مطالعه

به کودکتان نشانکی بدهید تا با آن خطوط را دنبال کند؛ همیشه، نه فقط برای کلاس اول. این اشتباه است که از پایه دوم و سوم به دانش‌آموزان اجازه نمی‌دهند با نشانک کتاب بخوانند. خواندن بدون نشانک، سرعت را کم می‌کند، تمرکز را کاهش می‌دهد، سرگردانی دید را بالا می‌برد و چشم‌ها خطوط را سخت‌تر دنبال می‌کنند.

6- بالابردن سرعت مطالعه

سرعت چشم شما و فرزند دانش آموزتان دو برابر آن مقداری است که فکر می‌کنید. فقط کافی است آن را به سرعت بیشتر تمرین و عادت دهیم‌. تمرین زیر را با فرزندتان امتحان کنید.
خط‌بری تمرینی فوق‌العاده برای افزایش سرعت چشم و سرعت مطالعه است. برای انجام این تمرین متنی را انتخاب کنید و آن را با انگشت یا قلمی خط ببرید. یعنی چشمتان قلم را ببیند و نوک قلم با بیشترین سرعتی که چشم می‌تواند همراهش برود کلمه‌ها را دنبال کند. درک مطلبتان باید صفر باشد.

در یک دقیقه هرچقدر از متن رفتید، متوقف شوید و 3 بار این کار را از اول انجام دهید به طوری‌ که هربار ۳ خط بیشتر پیشرفت کنید. در نهایت هم شما و هم فرزندتان خواهید دید، مرتبه‌ی پنجم که آخرین‌بار است، سرعت چشمتان ۲برابر شده است.

7-تصویرسازی

تجسم تصاویر درک مطلب را چند برابر می‌کند. یک عکس معادل ۱۰۰۰ کلمه است. مخصوصا کودکان در این سنین آنچه را می‌بینند بهتر درک می‌کنند و به خاطر می‌سپارند. به همین علت متون و کتاب‌هایی که می‌خوانند باید همواره با تصویر و تصویر‌سازی همراه باشد.
تمرین:
– در مورد متنی که خوانده‌اند یک نقاشی بکشند.
– لیستی از اصطلاحات یا مفاهیم مربوط به موضوعی را ایجاد کنید. تصویری از یک مفهوم بکشید و و از دانش‌آموز بخواهید آن را حدس بزند. بار دیگر دانش‌آموز تصویری از مفهومی ترسیم کند و شما آن را حدس بزنید. این تمرین به تصویرسازی و درک بهتر مفاهیم کودک کمک می‌کند.

8-مهارت سوال کردن

سوال باعث ایجاد تمرکز و قلاب‌شدن محتوا به ذهن می‌شود.
به فرزندتان بیاموزید که قبل، حین و بعد از خواندن سوال کند.

«بعد چه اتفاقی می افتد؟»

«آیا این مطلب درست است؟»

«داستان از منظر چه کسی روایت می شود؟»

«آیا این دیدگاه قابل اعتماد است؟»

این سوالات باعث می‌شوند آنچه را که می‌خوانیم دقیق‌تر پردازش کنیم.
کودک دبستانی را به پرسیدن هنگام مطالعه عادت بدهید. او را از سطح سوال‌های تک جوابی یا لفظی مثل چه کسی، کجا و چه زمانی به سمت سوال‌های با کیفیت‌تر ببرید. مثل:
* سوال‌های انتقادی: چرا، چگونه، بحث کنید، مقایسه کنید، دلیل بیاورید و … .
* سوال‌های خلاق: چه می‌شود اگر و … .

9-نقشه ذهنی

نقشه ذهنی روشی موثر برای خلاصه‌برداری و به خاطر‌سپاری است. برای آموزش کامل چگونگی رسم نقشه‌ذهنی این مطلب را بخوانید.
کشیدن نقشه‌ذهنی خستگی مطالعه کودکان را از بین می‌برد و باعث می‌شود از فرآیند یادداشت‌برداری لذت ببرند. افزون ‌بر این، اطلاعات برای مدت طولانی در ذهن آن‌ها باقی می‌ماند. با نقشه‌ذهنی می‌توانند ایده‌های خود را مرتب کنند.

برخی از مزایای نقشه‌ذهنی برای کودکان دبستانی

مهارت‌های مطالعه را بهبود می‌بخشد.
یادداشت‌برداری را آسان‌تر می‌کند.
یادگیری را لذت بخش می‌کند.
درک مطالب را بیشتر می‌کند.
ارتباطاتی را در ذهن بچه‌ها برقرار می‌کند که هرگز فراموش نمی‌کنند.
به تولید ایده‌های جدید کمک می‌کند.
به خاطر سپاری حقایق و ارقام را راحت می‌کند و باعث می‌شود دانش آموزان در مدرسه نتایج خوبی داشته باشند.

تمرین و ایده‌هایی برای نقشه ذهنی

نقشه ذهنی درباره من
نقشه ذهنی چیزهای مورد علاقه من
جدول زمانی مدرسه
نقشه ذهنی شخصیت‌های داستان
کتاب های من
مهارت های من
منظومه شمسی
یک قسمت از کتاب درسی

10-نباید به کتاب های درسی وابسته بود

هرچه کودکان درباره‌ی دنیای پیرامون خود بیشتر بدانند، یادگیری و خواندن برایشان آسان‌تر خواهد بود. شما نقش مهمی در کمک به کودک برای فراگیری و روش استفاده از اطلاعات جدید، ایده‌ها و واژگان در یادگیری دارید و می‌توانید به کودکتان کمک کنید بین آنچه که تازه آموخته‌ و دانسته‌های پیشین خود پل ارتباطی برقرار کند.

کتاب‌های آموزشی در اختیارشان بگذارید

کودکان از یادگیری در مورد دنیای پیرامون‌شان لذت می‌برند. آن‌ها از دیدن کتاب‌هایی که دارای موضوعات مورد علاقه‌شان هستند، لذت می‌برند. موضوعاتی همچون چگونگی رشد گیاهان، بزرگ شدن جانوران یا شیوه‌های حمل و نقل انسان و جانوران با ماشین. خوشبختانه، امروزه کتاب‌های آموزشی بسیاری در دسترس‌اند، کتاب‌هایی با عکس‌های جالب و شرح و توصیف‌های بسیار ساده که کودک به آسانی آن‌ها را درک می‌کند.

واژگان و مفاهیم تازه را به کودکان یاد دهید

زمانی که کتابی برای کودک می‌خوانید، واژگان جدید آن را برای‌ او معنا کنید. در گفت‌وگوهای روزانه، واژگان و مفاهیم جدیدی مانند زیبایی یا انصاف را که کودک با آن‌ها آشنایی ندارد، معرفی کنید.

11-خلق کردن یک محتوای جدید

این تمارین کمک می‌کند مطالعه دانش‌آموزان هدف‌مند شود. همچنین خلق کردن یک کار هیجان انگیز برای کودکان است.

تمرین:

یک داستان جدید با ترکیبی از داستان‌های دیگری که خوانده است
تکمیل داستان نصفه نیمه
جمله سازی با یک کلمه یا بیشتر
حفظ شعر و استفاده از کلمات آن. تبدیل شعر به متن
ساختن یک کتاب

12-کار گروهی

بگذارید از دوران دانش‌آموزی این فرهنگ در او ایجاد شود که خیلی از کارها و حتی مطالعه در گروه بهتر انجام می‌گیرد.

تمرین: یکی از تمرین‌هایی که تا الان گفتیم را با گروه (خواهر و برادر یا دوستان کودک) انجام دهید و تاثیر آن را ببینید.

همه کلاس‌های مدرسه درباره چیزهایی هستند که کودکان باید بلد باشند (ریاضی، علوم، تاریخ و جغرافیا و…)، اما هیچ کلاسی نیست که به دانش آموزان چگونه یادگرفتن را بیاموزد.
در این مقاله 12 نکته برای تقویت کتابخوانی دانش آموزان دبستانی را خواندید؛ مهارت‌هایی شامل سرعت مطالعه، تمرکز، حافظه، پرسشگری، نقشه ذهنی و خلق کردن محتوای جدید. امیدواریم توانسته باشیم اندکی از این خلا آموزشی را پر کنیم.
به خاطر داشته باشید که مهم‌ترین نکته انجام مستمر تمرین‌هاست. تمرین‌ها را به شکل سرگرمی و مسابقه با کودک انجام دهید تا نتیجه‌اش را ببینید.
از نتیجه خواندن و انجام دادن تمرین‌های این مطلب با کودک دبستانی‌تان برایمان بنویسید.