کتابخوانی کودکان: چگونه کودکان را به کتاب خواندن علاقه مند کنیم؟

در این نوشته ابتدا پاسخ می‌دهیم: کتاب خواندن در این سنین بر آینده کودک چه تاثیری دارد؟ مزایای آن چیست؟ سپس 15 ایده کاربردی و جذاب به شما پیشنهاد می‌کنیم تا کتاب خواندن را برای کودکتان به تجربه‌ای لذت بخش و دائمی تبدیل کنید و در نهایت دست شما را برای انتخاب کتاب مناسب می‌گیریم و با هم سری به قفسه‌ی کتاب‌‌کودک می‌زنیم.

چگونه یک کودک کتابخوان تربیت کنیم؟
راهکارها و ایده هایی برای کتابخوانی کودکان دبستانی(7 تا 12 سال)

«مدرسه جایی است که بچه‌ها در آن یاد می‌گیرند چگونه مطالعه کنند و خانه جایی است که بچه‌ها در آن یاد می‌گیرند مطالعه کنند، چون خودشان این طور می‌خواهند. خانه جایی است که کودک در آن عاشق مطالعه می‌شود» کتاب: چگونه یک فرزند کتابخوان تربیت کنیم

تشویق کودکان به مطالعه، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های والدین است. پدر و مادرها دوست دارند فرزندی کتابخوان داشته باشند ولی اغلب شیوه صحیح این کار را نمی‌دانند.

شما پدران و مادران می‌توانید در رشد فکری ناشی از مطالعه کودک نقشی عظیم‌تر، جذاب‌تر و دائمی‌تر از مدرسه داشته باشید. هدف ما این است که برای کتابخوان کردن کودکتان ایده‌های جذاب دریافت کنید و او را در این راه تشویق کنید.

تربیت فرزندی کتابخوان شما و فرزندتان را وارد سفری می‌کند که هیچ گاه به اتمام نمی‌رسد. امیدواریم این نوشته به شما کمک کند تا سفر خوبی داشته باشید.
نقطه شروع این سفر یعنی از نوزادی تا قبل از دبستان را در این لینک بخوانید:

«چگونه کودکی کتابخوان تربیت کنیم؟ راهکارهایی برای کتابخوان کردن فرزند از نوزادی تا 6 سالگی»
حالا کودکتان در این دوره شگفت قرار دارد. می‌تواند از کتاب‌های آسان‌خوان، مطالعه مستقل را شروع کند و از طریق کتاب‌ها وارد دنیایی بزرگ‌تر شود.

کار اصلی بچه‌ها در این پی‌بردن به تمایلات شخصی‌شان است، همان چیزی که مستقیما آن‌ها را عاشق کتاب می‌کند. در این سنین است که کودکان آماده ورود به دنیای کتابخوانی برای لذت حقیقی می‌شوند. اکنون کتاب می‌خوانند تا ساعت‌ها در یک داستان غوطه ور شوند، دنیاهای جدید را کشف کنند، با شخصیت‌های جذاب آشنا‌ شوند و اطلاعات بیشتری درمورد موضوع مورد علاقه خود پیدا کنند.

چرا کودکان باید کتاب بخوانند؟

مهارت‌ در خواندن تا هشت نُه سالگی، عامل اصلی موفقیت کودک در آینده است. خواندن برای بچه‌ها تنها یک تفریح سرگرم‌کننده نیست، بلکه مسیری با امکانات نامحدود برای یادگیری درباره‌ی افراد و اندیشه‌های دیگر است. ممکن است در این سنین بیشتر نگران درس‌ها و تکالیف مدرسه فرزندتان باشید، اما کتاب خواندن نه تنها ضربه‌ای وارد نمی‌کند بلکه با تقویت مهارت‌های ذهنی و یادگیری و گسترش دایره واژگان به فهم و درک عمیق‌تر درس‌هایشان هم کمک می‌کند.

برخی از مزایای کتابخوانی در این دوره سنی:

به پیشرفت مهارت واژگانی و زبانی کمک می‌کند.

اشتیاق به دانایی را تقویت می‌کند.

همدلی را افزایش می‌دهد.

مغز بچه‌ها را به‌کار ‌می‌اندازد.

تمرکز را بهبود می‌بخشد.

خلاقیت و تخیل را ارتقا می‌بخشد.

در دنیای امروز که همه و حتی بچه‌ها هر روز با مطالب سطحی فضای مجازی سر و کار دارند و اوج تحقیقشان از گوگل است؛ کمتر کسی است که کتاب را به عنوان بهترین مکان پیدا کردن جواب سوال بداند. اما آشتی دادن کودکان با کتاب تنها کورسوی امید است. هنوز هم می‌‌شود کودکان را با کتاب و کتابخوانی دوست کنیم به شرطی که قواعد  بازی‌‌ای به نام کتابخوانی کودکان را یاد بگیریم:

13 راهکار خلاقانه برای تربیت کودک کتابخوان

1-خودتان هم اهل کتاب باشید

همیشه یادتان باشد: اگر می‌خواهید کودکانی اهل کتاب تربیت کنید، باید خودتان هم اهل کتاب باشید. قلبی که خواستار آموزش شایسته کودک باشد، چشم‌هایی  که نشان دهد چقدر با کتاب مشغول است، دهانی که هر روز ۲۰ دقیقه برای فرزندش کتاب بخواند، دست­‌هایی که کودک را در آغوش بگیرد، گوش‌هایی که پرسش کودک را پاسخ‌گو باشد و کتاب­‌هایی که هر روز با کودک خوانده شوند و زبان و ادبیات و فرهنگ کودک را تشکیل دهند. اگر این شرایط در مورد شما به عنوان پدر، مادر یا معلم صدق می‌کند به ادامه مطلب بروید. در غیر این صورت همین جا متوقف شوید و کتابخوان شوید.

2-قدم بعدی: با او به کتاب‌فروشی بروید

به این شرط که کودکان خودشان کتابگردی کنند. وقتی با هم در کتاب‌فروشی هستید اجازه بدید آزادانه در بخش کودکان قدم بزند و دست به اکتشافات مختلف بزند. از او بخواهید کتاب مورد علاقه‌اش را برگزیند. خود او انتخاب می‌کند و تصمیم می‌گیرد. این حس را به او القا کنید که در حال تبدیل شدن به یک کتابخوان است و بگذارید علایق خاص خودش را دنبال کند. بعد از خرید یک کتاب حواسمان باشد که مجبور کردن کودکان برای اتمام یک کتاب و خرید کتاب بعدی کار صحیحی نیست. کودکان باید هرطور که می‌خواهند کتاب بخوانند و با آن ارتباط برقرار کنند.

3-بلندخوانی و باهم‌خوانی داشته باشید

کودکان نیازمند ارتباط نزدیک و صمیمی هستند. سالم‌ترین زمانی که برای فرزندتان می‌گذارید، زمان کتاب خواندن است. مخصوصاً شب‌ها برایشان کتاب را با لحنی کودکانه بخوانید. به تصاویر توجه و اشاره کنید. مدتی را در مورد طرح جلد عنوان کتاب و حتی نویسنده و تصویرگر با او گپ بزنید. از او بخواهید حدس بزند کتاب در مورد چه چیزی است؟ به رنگ‌ها اشاره کنید.
از او بپرسید: «تو اگر جای یک شخصیت داستان بودی چه کار می‌کردی؟»
فقط تعادل را بین زمان‌هایی که کودک به تنهایی می‌خواند و شما برایش می‌خوانید را حفظ کنید و هروقت خودش تمایل داشت برایش بخوانید.

4-اجازه دهید فقط برای سرگرمی محض مطالعه کنند

سعی نکنید همیشه با جدیت و سخت‌گیری فرزندتان را به سمت آثار ادبی یا کتاب‌های علمی هل دهید که فکر می‌کنید برای او مفیدتر است.
لازم نیست حتما کتاب‌ها آموزنده یا اخلاقی باشد. بعضی بچه‌ها با کتاب طنز بیشتر ارتباط برقرار می‌کنند. برخی با تخیلات کیف می‌کنند. اشکالی ندارد.
یادتان نرود کتاب خواندن در عصر جدید آن‌قدر مهم است که فقط باید خواند! حداقل‌ترین فایده‌اش این است که او یک میلیون کلمه بیشتر از بقیه هم‌سن و سال‌هایش شنیده است. بهانه‌هایی برای فرزندتان پیدا کنید که بتواند آزادانه در کتاب‌های موردعلاقه‌اش غوطه‌ور شود.

5-علایق شخصی بچه‌ها را به مطالعه ربط دهید

کودکان 7 تا 10 ساله مملو از علایق مختلفند. آن‌ها در پی سرگرمی‌ها و دوستان جدیدند. برای هرکدام از سرگرمی‌‌ها کتاب هست و برای هر سوالی کوچک یا بزرگ، پاسخ درستی در لغت نامه، دایرةالمعارف یا منابع دیگر وجود دارد. قدم برداشتن کودک از این علایق به سوی مطالعه به راهنمایی‌های شما بستگی دارد.
اگر شما بتوانید بفهمید کودکتان بیشتر با چه چیز بیش از همه سرگرم می‌شود یا درباره چه چیزهایی خیال‌بافی می‌کند، خیلی آسان می‌توانید کتاب مناسب او را پیدا کنید و درمورد سوالاتی که از شما می‌پرسد یا هنگام مطالعه روزانه با هم پیدا می‌کنید جلوی او به لغت‌نامه یا دایرةالمعارف مراجعه کنید.

6-رد کتاب‌ها را در همه جا و همه وقت بگذارید

از کودکتان بپرسید:

وقتی به سفر می‌روید، چه کتابی را دوست دارد همراهش بیاورد؟
وقتی به خانه دوستش رفت، او چه کتاب‌هایی داشت؟
وقتی می‌خواهید هدیه‌ای برایش بخرید، دوست داری چه کتابی برایت بخرم؟
پرسیدن سوالاتی مانند این‌ها تلنگرهای خوبی برای بچه‌ها هستند تا نقش پررنگ کتاب را در زندگی به آ‌ن‌ها یادآوری کند.
وقتی از خانه بیرون می‌روید، همراهتان کتاب بردارید. مثلا وقتی به گردش خانوادگی می‌روید از بچه‌ها بخواهید کتاب‌هایشان را با خودشان بیاورند. مثلا بگویید:«من دارم فلان کتاب را برای مطالعه می‌آورم، تو چه کتابی را برمی‌داری؟»

7-دورهمی کتابی برگزار کنید

اگر افراد خانواده دور هم کتاب بخوانند تاثیر خیلی زیادی بر کودکان آن خانواده دارد. به جای اینکه اوقات فراغت خانواده را صرف فیلم دیدن یا بازی‌های ویدئویی کنید، سعی کنید زمانی را به مطالعه دورهمی اختصاص دهید.
می‌توانید در منزلتان برد کتابخوانی خانوادگی یا زمان کتابخوانی خانوادگی داشته باشید. مثلا همه قبل از خواب کتاب بخوانیم یا جمعه صبح بعد از صبحانه همه کتاب مطالعه کنیم و سپس درباره کتاب‌هایمان با هم حرف بزنیم.

8-درخت کتاب‌خوانی بسازید

درخت کتاب‌خوانی ایده فوق العاده‌ای است برای تشویق فرزندان به دنیای کتاب و کتاب‌خوانی. درخت خشکی مانند تصویر فوق درست کنید و به ازای هر کتابی که فرزندتان می‌خواند، برگی به آن اضافه کنید یا می‌توانید برگ‌هایش را هم بکشید اما رنگ نکنید. به ازای هر کتابی که خواند یکی از برگ‌ها را رنگ کند. میوه‌های این درخت هم می‌تواند نماد کارهای خیلی خوبی باشد که در آن مدت بر اثر آشنایی با کتاب‌ها  انجام داده است.
این ایده باعث می‌شود کودک در ناخودآگاهش حس کند که با کتاب خواندن، رشد می‌کند؛ درخت ذهنی‌اش شاخ و برگ پیدا می‌کند و هر روز زیباتر می‌گردد.

9-کتاب را با محیط اطراف کودک پیوند بزنید

کتاب‌هایی برایش تهیه کنید که باعث پیوند کودک کتابخوان شما با حالت و وضعیت کنونی‌اش شود. کتاب‌هایی که به هر وضعیت، اتفاق مهم، نگرانی، ترس، هدف و علاقه‌ای اشاره می‌کنند.
وقتی بهار می‌شود کتاب‌هایی درمورد طبیعت، حیوانات و محیط زیست بیابید. وقتی سر و کله تابستان و تعطیلات تابستانی پیدا می‌شود کتاب‌های ورزشی، داستان‌های ماجراجویی و اردویی سر کار می‌آیند. در دوران مدرسه، کتاب‌های مجموعه‌ای کم حجم یا کتاب‌های غیرداستانی مرتبط با موضوعات درسی می‌تواند جالب باشد.

10-کتاب بازی کنید! فعالیت‌هایی در پیوند با کتاب

بعضی از فعالیت‌ها و کارهای جانبی در مطالعه بیش از خواندن به رشد فکری و تشویق کودک به کتابخوانی کمک می‌کند.
پس از خواندن کتاب انجام فعالیت‌هایی همچون نقاشی از برخی قسمت‌های داستان، کاردستی با موضوع داستان یا شخصیت‌های آن و اگر کتاب شعر است خواندن شعر آن در یک بازی  برای کودک لذت بخش است.
فرزندتان می‌تواند کتابی که خوانده را برای شما نمایش بازی کند. این به درک مطلبش از کتاب و خلاقیت کمک خواهد کرد.
ساختن کتاب هم فعالیتی جذاب است. بگذارید خودش یک قصه بسازد، تصویرگری کند و بعد آن را منگنه کنید و به دیگران هدیه دهید.

11-هیچ اجباری در کار نباشد

«تا کتاب‌هایت را نخواندی برایت کتاب جدید نمی‌خرم» جمله‌ی مخربی است. اگر کتاب‌هایش جذاب و خوب بودند، حتما تا به حال خوانده بود!
پس مراقب باشید و به علایق، هیجانات، مشکلات، حس کنجکاوی و نکات جذاب کودکان توجه ویژه‌ای داشته باشید. کودکتان لزوما همانند شما نیست. شما زندگی و سلیقه خودتان را دارید و او هم همین‌طور. نباید زندگی زیسته یا نزیسته‌تان را به فرزندتان تحمیل کنید.

12-کتاب خواندن را به عنوان شرط قرار ندهید

نگویید «اگر می‌خواهی تلویزیون ببینی اول باید نیم ساعت کتاب بخوانی!» یا «اگر امروز خانه دوستت نروی قول می‌دهم آن کتابی که دوست داری را برایت بخریم.» این نوع شرط‌گذاری‌ها در بلندمدت اثر معکوس بر بچه می‌گذارد. باید تلاش کنید او خودش بفهمد کتاب و کتاب‌خوانی چقدر مهم است.

13-قلک کتاب داشته باشید

کودک خودش پول تو جیبی‌هایش را جمع کند، مقداری برای خوراکی کنار بگذارد، مقداری برای اسباب‌بازی و مقداری هم برای کتاب. اینگونه مدیریت مالی را هم به او می‌آموزید. داشتن کتابخانه‌ای شخصی هم برای کودکان جذاب است و همین حس استقلال، او را به سمت کتاب‌ها می‌کشاند.

معرفی کتاب‌های مناسب کودکان 7 تا 12 سال

«هر کتابی که خواندن را به عادتی عمیق و نیازی همیشگی برای کودک تبدیل کند، برایش مناسب است». مایا آنجلو، نویسنده و شاعر

پیشنهادهایی برای انتخاب کتاب‌هایی که بهتر این عادت‌سازی را انجام می‌دهند:

کتاب‌های آسان‌خوان

این کتاب‌ها را در دسترس کودک کلاس اول خود قرار دهید تا به شکل مستقل بخواند. الفبا‌آموزها و عدد‌آموزها برای این گروه سنی نیز کتاب‌های مناسبی هستند.

مجموعه خودم می‌خوانم/نشر افق
مجموعه کلاس اولی، کتاب اولی/نشر افق
کتاب آ اول الفباست/نشر نظر

کتاب‌های مصور

درست است که بچه‌ها بزرگ شده‌اند و می‌توانند بخوانند اما کتاب‌های مصور نوعی هنر هستند که با تصاویر با انسان سخن می‌گویند و جز علایق ابدی کودک می‌شوند و مشوق‌های خوبی هستند.‌آب چال/ گریم بیس/ انتشارات نردبان

بیدی/ دنیز برنن نیلسون, رزماری برنن/ انتشارات زعفران

از این طرف نگاه کن

عددهای من/ علی خدایی/ انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

مجموعه کتاب‌ها

کودک وقتی بتواند خوب و روان بخواند، کتاب‌های چندفصلی و مجموعه‌ای به او حس بزرگ شدن می‌دهد و آن‌ها را به خواندن وابسته می‌کند.
مجموعه داستان‌های بی پایان/ انتشارات طوطی
مجموعه الینا/ نشر افق
مجموعه جودی دمدمی/ نشر افق
مجموعه رامونا/ نشر افق

کتاب‌های غیرداستانی

حالا که بچه‌ها می‌توانند خودشان کتاب بخوانند، فرصت خوبی است برای خواندن از موضوعات متنوع و یادگیری چیزهای مختلف. بچه‌ها عاشق واقعیت‌های باورنکردنی در کتاب‌هایی با سبک «آیا می‌دانستید» یا «باور کنید یا نه» هستند. ورق زدن و تماشای صفحات بزرگ و رنگی دایرةالمعارف‌ها هم برایشان شگفت انگیز و آموزنده است.مدرسه حشرات باحال 1 و 2 /انتشارات طوطی
مجموعه سه جلدی ریاضی خیلی خیلی بامزه/ انتشارات با فرزندان0
مجموعه سه جلدی پسری که دور دنیا را رکاب زد/ نشر اطراف
مجموعه از سر تا دم/ انتشارات طوطی
واژه نامه چیستانی تصویری/نشر چیستا

شعر و ترانه

کودکان در این سن از شعر لذت می‌برند و استعاره‌ها را بهتر درک می‌کنند.  شعر دریافت‌های تازه‌ای از جهان به دست می‌دهد. همچنین کودکان را تشویق می‌کند با واژه‌ها بازی کنند و در کل کتاب‌های شعر مشوق خوبی برای مطالعه کودکان است.مجموعه ۵ شعر-نمایش/ انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
مجموعه ترانه های خانه/ انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان