راهنمای جامع خلاصه نویسی کتاب داستانی و غیرداستانی

می‌خواهید روش‌ها و تکنیک‌های خلاصه نویسی کتاب را بیاموزید؟

شاید برای کار نیازش دارید؛ یا شاید برای مدرسه و دانشگاه. یا شاید فقط از نوشتن آنها برای سرگرمی لذت می‌برید. ممکن است دوست داشته باشید آن را در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک بگذارید.

دلیل شما هر چه که باشد، این مقاله ساده‌ترین راه را برای ارائه یک خلاصه به شما نشان می‌دهد. پیشنهاد می‌کنم قبل از خواندن ادامه مقاله،

مقاله‌ی خلاصه کتاب چه چیزی هست و چه چیزی نیست را بخوانید تا  مطمئن شوید آنچه می‌خواهید یاد بگیرید واقعا یک خلاصه نویسی کتاب است یا نه؟

مرحله اول خلاصه نویسی: تصمیم بگیرید که برای چه کسی می‌نویسید

برای خودتان می‌نویسید یا برای دیگران؟ یک پروژه کاری است یا یک سرگرمی شخصی؟ اگر برای خودتان باشد، هیچ قانونی ندارد. با خیال راحت خلاصه خود را هر طور که می‌خواهید ساختار دهید. اما اگر یک پروژه کاری است که با دیگران به اشتراک می‌گذارید، خلاصه نویسی محدودیت‌هایی دارد، باید ساختارمند باشد و همه‌ی ابعاد و ایده‌های اصلی کتاب را شامل شود.

مرحله دوم خلاصه نویسی: شروع به خواندن کنید

طرز فکر شما در این مرحله مهم است. تا جایی که می توانید به عقب برنگردید(+) در عوض، هر صفحه را طوری بخوانید که انگار باید مطالب را بعدا به کسی آموزش دهید. این به شما کمک می‌کند اطلاعات را بهتر حفظ کنید.

مرحله سوم خلاصه نویسی: هنگام خواندن هایلایت و یادداشت برداری کنید

ممکن است احساس کنید این کارها سرعت خواندن شما را کند می‌کند، اما برای نوشتن خلاصه در انتهای خواندن کمک بسیار زیادی به شما می‌کند.
هر چیزی که گیج کننده، مهم، شگفت انگیز و جالب است را هایلایت یا علامت گذاری کنید. اگر کتاب متعلق به شماست، با خیال راحت قسمت‌هایی را برجسته کرده و در آن بنویسید. اگر کتاب متعلق به شما نیست، از علامت های چسبنده برای علامت گذاری قسمت‌ها استفاده کنید.

برای این مرحله چند راه وجود دارد:

1. بخش‌های مهم را هایلایت کنید و در حاشیه یادداشت بنویسید.
2. از برچسب‌ها برای علامت گذاری صفحات و یادداشت برداری استفاده کنید.
3. در یک دفترچه جداگانه یادداشت کنید. می‌توانید از این لیست برای نوشتن در دفترچه استفاده کنید:

هایلایت را هم می‌توانید با انواع رنگ کد گذاری کنید (مثلا زرد = نقل قول‌های مهم، آبی = ایده جدید، صورتی = جزئیات و مثال جالب)

مرحله چهارم خلاصه نویسی: خلاصه‌ای کوتاه برای هر فصل بنویسید

بیایید هوشمندانه کار کنیم نه سخت‌تر.

فقط 2 دقیقه در پایان هر فصل وقت بگذارید و از موارد هایلایت شده و حاشیه‌ نویسی مرحله قبل برای پر کردن این فرم استفاده کنید :

الگوی خلاصه نویسی فصل (داستان)

• شماره فصل:
• عنوان فصل:
• شخصیت‌های فصل:
• بینش‌های جدید در مورد شخصیت‌ها:
• وقایع اصلی:
• مشکلات و راه حل‌ها:
• نقل قول‌های مهم:
• موضوعات:
• افکار دیگر:

الگوی خلاصه نویسی فصل (غیرداستانی)

• شماره فصل:
• عنوان فصل:
• ایده‌های بزرگ:
• استدلال‌هایی که از ایده‌های بزرگ حمایت و پشتیبانی می‌کنند:
• حقایق، آمار یا مثال جالب:
• نقل قول های تاثیرگذار:
• افکار دیگر:

هنگامی که کتاب را به پایان می‌برید، تمام اطلاعات مورد نیاز برای نوشتن خلاصه کتاب را در این برگه‌های مفید خواهید داشت.

مرحله پنجم خلاصه نویسی: همه نکات اصلی را در یک لیست بیاورید

اکنون، با همه چیزهایی که دارید، هر خلاصه را بررسی کرده و مهم‌ترین ایده‌ها را انتخاب کنید. این موارد را به صورت لیست روی یک کاغذ جداگانه یادداشت کنید.

مرحله ششم خلاصه نویسی: خلاصه خود را بنویسید

اگر مراحل قبلی را درست انجام داده‌ باشید، این مرحله ساده‌ترین قسمت است. شما قبلاً تمام تفکر و تصمیم‌گیری مورد نیاز را انجام داده‌اید. شما تصمیم گرفته‌اید کدام قسمت‌ها مهم‌ترین هستند و آنها را به ترتیب مورد نظر خود لیست کرده‌اید. گام نهایی شامل اتصال مرواریدهایی است که شما با سخت‌کوشی استخراج کرده‌اید و همه را به شکل گردنبندی زیبا به هم پیوند می‌زنید‌.

در این مرحله، تنها کاری که باید انجام دهید این است که لیست(مرحله پنجم) را تبدیل به پاراگراف کنید.

نکته اصلی این است که از جزئیات زیاد پرهیز کنید. به یاد داشته باشید، این یک خلاصه است. قرار نیست کل کتاب را دوباره بنویسید.

برای این کار یک ترفند هست: تصور کنید که در دبیرستان هستید و بهترین دوست شما باید کتابی را امتحان بدهد که هیچی از آن نخوانده است. قبل از شروع کلاس، فقط دو دقیقه فرصت دارید تا همه آن را برایش توضیح دهید. چه مواردی را به او می‌‌گویید؟ چه چیزهایی را کنار می‌گذارید؟

فرمول خلاصه نویسی

اگر برای نوشتن خلاصه محدودیت صفحه خاصی دارید، می‌توانید از فرمول زیر استفاده کنید:‌

محدودیت صفحه ÷ تعداد فصل‌های کتاب = تعداد صفحات خلاصه در هر فصل

مثلا اگر محدودیت پنج صفحه‌ای دارید و 10 فصل در کتاب وجود دارد، برای هر فصل تقریباً ½ صفحه می‌نویسید.

6 اشتباهی که هنگام خلاصه نویسی باید از آنها اجتناب کرد

برای اینکه روند خلاصه نویسی تا حد ممکن سریع و بدون مشکل باشد، از برخی اشتباهات خودداری کنید:

اشتباه شماره یک: وارد کردن افکار شخصی

فکر کنم…

باور دارم…

احساس می کنم…
این عبارات نباید در خلاصه نویسی دیده شوند.

اشتباه شماره 2: عدم یادداشت برداری کافی هنگام مطالعه.

اشتباه شماره 3: فاصله زیاد بین نوشتن خلاصه‌های کوتاه. هرچه صفحات بیشتری را بین خلاصه‌های کوتاه بخوانید، احتمال اینکه چیز مهمی را فراموش کنید بیشتر است.

اشتباه شماره 4: عدم نوشتن خلاصه‌ بلافاصله پس از خواندن.

اشتباه شماره 5: عدم تمایز بین ایده‌های اصلی و جزئیات بی‌اهمیت. اگر خلاصه شما بیش از حد طولانی شود، کارکرد خود را از دست می‌دهد.

اشتباه شماره 6: فراموشی ویرایش با صدای بلند. یک بار کل خلاصه را بلند و با دقت بخوانید تا اشتباه ویرایشی و نگارشی در آن نباشد که بعدا کارتان را سخت کند.

نکات تکمیلی برای خلاصه‌نویسی کتاب داستانی

1. یک لیست از شخصیت‌های اصلی تهیه کنید. نام شخصیت‌های اصلی و شرح مختصری از شخصیت یا ویژگی‌های اصلی آنها را بنویسید. یک یا دو خط در مورد هر یک از اهداف شخصیت‌های اصلی درج کنید. از این یادداشت‌ها استفاده کنید تا در مورد چگونگی ارتباط هر یک از شخصیت‌ها با داستان و موضوع اصلی بتوانید در خلاصه بنویسید.
2. یک جدول زمانی از رویدادهای اصلی که در کتاب رخ می‌دهد تهیه کنید، به ویژه اگر زمان بندی پیچیده یا گیج کننده باشد. اگر داستان بین زمان‌های مختلف به جلو و عقب می‌پرد، چندین جدول زمانی را در نظر بگیرید.
3. کتاب را به چند قسمت تقسیم کنید. در سه قسمت به کتاب فکر کنید. داستان آغاز، میانه و پایان دارد. یادداشت‌های خود را بر اساس این بخش‌ها مرتب کنید.
4. ایده کلیدی کتاب را تعیین کنید. هنگام مطالعه، به این فکر کنید که کتاب سعی می‌کند چه درسی را آموزش دهد. توجه کنید که چه موضوعی بارها و بارها مطرح می‌شود. به عنوان مثال، ممکن است نویسنده بخواهد به خوانندگان نشان دهد که غرور مردم را به تصمیمات بد سوق می‌دهد.

خلاصه کتاب می‌تواند راه بسیار خوبی برای تحکیم دانش کتابی باشد که می‌خوانید و بودنش برای یک خواندن پر قدرت ضروری است.
برای نوشتن خلاصه کتاب‌های آینده خود، از مراحلی که در این مقاله خواندید استفاده کنید.

تمرین برای شما

خلاصه‌ای از یک فصل کوتاه از کتابی که در حال مطالعه‌اش هستید را در قسمت نظرات برایمان بفرستید.

سعی کنید نکات مقاله و مراحل نگارش خلاصه را در آن رعایت کنید. ما می‌خوانیم، بررسی می‌کنیم و درباره اش بازخورد می‌‌دهیم.

این مقاله را نیز بخوانید: مرور کتاب: چشاندنِ طعم شیرین کتاب به دیگران