مرور کتاب: چشاندنِ طعم شیرین کتاب به دیگران

معرفی و مرور کتاب از وسوسه‌های اهالی کتاب و کتابخوانی است. مخصوصا در عصر ارتباطات که هر کدام رسانه شخصی خودمان را داریم، احتمالا شما هم وسوسه می‌‎شوید که گاهی کتاب‌های مورد علاقه‌تان را معرفی کنید. البته معرفی کتاب با مرور کتاب، تفاوت دارد.

مرور کتاب یا معرفی کتاب؟

معرفی، مانند این است که فردی اطلاعات شناسنامه‌ای شما را می‌گوید.

مرور مانند این است که فردی از صفات خوب شما و دلیل رفاقتش با شما برای دیگران تعریف می‌کند.

مرور کتاب چیست؟

مقالات مرور کتاب، همان حلقه مفقود شده میان دنیای نشر، نویسنده و خواننده است. مقالات مروری یا همان review ها، جایی است که سیستم ارزش‎ گذاری جمعی خوانندگان حرفه‌‎ای، بنابر سلایق و علایق خود می‎‌تواند عیار یک اثر داستانی و رمان را مشخص کند. مقالات مروری قید و بند‎های نقد ادبی را ندارد و نیاز نویسنده آن بیش از علم به نظریات ادبی، داشتن شمّ قوی و حساسیت و ذوق هنری است.

در سه کلمه بخواهیم بگوییم: ۱. اطلاع‌رسانی ۲.توصیف ۳.ارزیابی

خلاصه‌نویسی (Review) دقیقاً همان کاری است که سرآشپز‎های مشهور در دنیا انجام می‎‌دهند، یعنی مزه کردن غذای رستوران‎‌های مختلف و امتیاز دادن به مزه و طعم غذا‎های آن‎ها و سنجش با طعم اصیل آن غذا که در ذائقه‎‌شان دارند. واقعیت این است که سرآشپز‎های مشهور خودشان شخصاً به همه رستوران‎های درجه یک، دو، سه و ممتاز سر نمی‎‌زنند. این سرآشپز‎ها را در مرحله امتیاز دادن و انتخاب درجه ممتاز غذا می‌‎بینیم.

در مرور کتاب چه می‌گوییم؟

قرار است بگوییم چقدر با این کتاب حال کردیم!
در تمام طول مرور کتاب قرار نیست که کل ماجرای رمان و یا اصل حرف کتاب را تمام و کمال بگوید. در واقع این کار فقط باعث از دست رفتن کیف کتاب خواندن برای مخاطب می‌‎شود. یک معرفی کتاب خوب به دو سوال مهم جواب می‌دهد.

۱- این کتاب درمورد چیست؟

۲- کتاب تا چه حد خوب است؟

برای نوشتن مقالات مروری حتی رعایت نثر معیار و نگارش ادبی هم آنچنان مورد نظر نیست زیرا لحن مقالات مروری صمیمی و در عین حال صریح است.

مرحله اول مرور کتاب

کافی است در حد یک جمله موضوع اصلی را بیان کنید.

مثلا اگر می‌خواهید مرور کتاب «پاییز فصل آخر سال است» از «نسیم مرعشی» را شروع کنید، کافی است بنویسید: رمان درباره جهان زنانه سه دختر بود با ترس ها و آرزوهایشان!

یا اگر می‌‎خواهید کتاب «قاعده ده برابر» «گرانت کاردون» را مرورنویسی کنید شروع با جمله‌ی: «این کتابی درباره اهمیت هدف گذاری چند برابری و تلاش بیشتر است» می‌تواند شروع جذاب و خوبی باشد.

مرحله دوم مرور کتاب

اما چیزی که باید درباره آن مفصل حرف بزنید این است که این کتاب روی شما چه تاثیری داشته است؟ این سوال از پر اهمیت ترین سوالهایی است که می‌‎توان در معرفی کتاب به آن پرداخت. فرض کنید می‌خواهیم درباره تاثیر رمان «وقت معلوم» صحبت کنم.

جایی از رمان وقت معلوم هست که می‎بینی باید خودت و عالم و آدم را حساب رسی کنی! باید دو دو تا چهارتا کنی! جایی از این رمان هست که تو هم مثل شخصیت اصلی ماجرا شک می کنی و سعی می‎کنی همه چیز را یک بار دیگر به خودت بفهمانی! همان «حَاسِبُوا أَنْفُسَکُمْ قَبْلَ أَنْ تُحَاسَبُوا» که می‎دانیم!

مخاطب با فهمیدن  این که این کتاب چه تأثیری روی شما گذاشته راحت تصمیمی می‌گیرد که این کتاب را بخواند یا نه! جدای از این‌ها نکات دیگری هم هست که باید رعایت کنید.

مرحله سوم مرور کتاب

مرور کتاب باید نثری سر زنده و پویا داشته باشد. سعی کنید از حستان نسبت به کتاب صحبت کنید. از چیزی که وقتی کتاب را می‌خواندید شما را پر کرده حرف بزنید. البته جدی بودن را باید حفظ کرد. شوخی کردن و بذله گویی باعث می‌شود مخاطب شما شک کند که نظر واقعی خودتان چیست! بنابراین از شوخی کردن در مرور و معرفی کتاب پرهیز کنید این کار فقط مخاطب شما را گیج می‌‎کند.

با این حال جدی بودن منافاتی با سرزنده بودن ندارد. سعی کنید با کلمات پر انرژی متن سرزنده تولید کنید. به هیچ وجه تحقیر آمیز و منفی ننویسید. نه به این معنا که اگر کتاب مشکلی داشت بیان نکنید؛ اما سعی کنید تا جایی که ممکن است از افعال مثبت استفاده کنید. وجود حرف‌های تحقیر آمیز در مرور کتابتان باعث می‌‎شود حس منفی منتقل کنید.

مثلا به جای اینکه بگویید: «این رمان بسیار سطحی بود و خواندن آن نیاز به هیچ کوشش ذهنی نداشت.» بهتر است بگویید: «کتاب مناسب افرادی است که نمی‌خواهند رمان‌های جدی و سخت بخوانند و ترجیح می‌دهند با یک رمان راحت سر و کار داشته باشند!»

 مرور کتاب یعنی شما می‌خواهید کسی را با یک کتاب به طور اجمالی آشنا کنید. بنابراین سعی کنید آنچه برای شما جالب بوده را با آدم‌ها به اشتراک بگذارید.

تفاوت مرور کتاب با نقد کتاب

تفاوت مرور کتاب (Review) با نقد این است که مرورنویسان کسانی هستند که نقش واسطه را برای بنگاه‎‎‌های نشر ایفا می‎‌کنند.  به دلیل نظرات صریح با کمترین میزان پیچیدگی (به خلاف نظرات منتقدان!) حرفشان را حتی مخاطبین عادی هم درک می‎‌کند و بر اساس نظراتشان حاضر به پرداخت هزینه خرید کتاب می‌شوند. نویسنده می‌‎تواند نسبت به نظریات منتقدین بی‎‌تفاوت باشد یا با نقد آن‎ها مخالفت کند، اما نمی‌‎تواند نسبت به مخاطبین عمومی و نمایندگانشان یعنی «Review نویس‎ها» بی‎تفاوت باشد.

به نظرم در شکل خوش‎بینانه، شبکه‎‎‌های اجتماعی می‌‎تواند موجب رشد کتابخوانی ‎شوند به شرط اینکه به جای فقط کپی – پیست کردنِ نظرات دیگران، خود نیز صاحب نظر باشیم. Review نویسی یکی از روش‎‎ های خلاقانه اظهار نظر است که حتی می‌‎تواند برای نویسنده‌ی Review، شهرت و ثروت به دنبال داشته ‎باشد.

مرور کتاب خود را در کتابگرد بنویسید

سایت کتابگرد، یک رسانه اجتماعی برای نوشتن مرور کتاب است. عاشقان کتاب هر روز در این سایت مرورنویسی می‌کنند. نرگس بلندی به عنوان مربی و مدیر محتوای سایت کتابگرد، مروها را می‌خواند و آن‌ها را بهبود داده و منتشر می‌کند. شما در کتابگرد می‌توانید آزادانه بخوانید، آزادانه کامنت بگذارید و آزادانه مرور کتاب بخوانید. پیشنهاد می‌کنم همین الان بهترین کتابی خوانده‌اید را در این سایت مرورنویسی کنید و خودتان را محک بزنید.

ایمیل کتابگرد : ketabgard.net@gmail.com

15 سوال راهنما برای نوشتن مرور کتاب

1. جایگاه این کتاب تازه‌منتشرشده در میان کتاب‌‎های مشابهِ دیگری که پیش از آن انتشار یافته بودند چیست؟
2. آیا از حیث درونمایه، نوع شخصیت‌پردازی، شیوه‌ی روایت و… بین این اثر و آثار نویسندگانِ هم‎عصرِ این داستان‌نویس می‌توان مشابهتی دید؟
3. این کتاب در مجموعه آثار خودِ نویسنده چه جایگاهی دارد؟
4. آیا این نویسنده توانسته است سبک داستان‎نویسیِ خود را متحول کند و به شیو‎های نو داستان بنویسد؟
5. سبک نویسنده تا چه حد با موضوع داستان‌هایش هم‎خوانی دارد؟
6. آیا او همچنان به موضوعاتی می‌پردازد که در مجموعه داستان‌‎های قبلی‌اش در کانون توجه او قرار داشتند، یا به تأسی از تحولات فرهنگیِ جامعه و ظهور مسائل اجتماعیِ جدید، توجه خود را به موضوعات معاصر و مرتبط با زندگی متأخر معطوف کرده است؟
7. آیا داستان‌‎های کتاب از کشش و تعلیق لازم برای علاقه‌مند کردن خواننده برخوردارند یا نه؟
8. آیا می‌توان شخصیت‌‎های این مجموعه داستان را با شخصیت‌‎های سایر آثار نویسنده مقایسه کرد؟
9. آیا می‌توان گفت یک اثر ادبی دیگر (از نویسند‎های دیگر) منبع کار این داستان‌نویس بوده است؟
10. شخصیت‌‎های داستان‌‎های او بیشتر از کدام گروه اجتماعی یا از چه سنخی هستند؟
11. چه تیپ خوانند‎های با چه ذائقه‌ی ادبی‌ای احتمالاً از این داستان‌‎ها لذت خواهد برد؟
12. آیا انتشار این کتاب جدید، در کارنامه‌ی ادبی نویسنده نشان‌دهنده‌ی حرکتی به جلو (یک دستاورد) است یا بیشتر حکایت از درجا زدنِ او دارد؟
13. آیا طرح روی جلد کتاب، مضامین اصلی آن را بازمی‌تاباند یا خیر؟
14. آیا گروه سنیِ خاصی، مخاطب داستان‌‎های این مجموعه هستند؟
15. در یک جمع‌بندی کلی، مزیت‌‎ها و ضعف‌‎های این کتاب چه هستند؟

همه ما نیاز داریم که کتاب های مناسب خودمان را از دریای کتاب‌ها انتخاب کنیم. مرور کتاب راهی سخاوتمندانه است تا دیگران راحت تر کتاب های خوب را پیدا کنند و علاوه بر آن ما هم تشویق دیگران به کتاب به وظیفه خود عمل کنیم.

شاید از این مقالات هم خوشتان بیاید: 

راهنمای جامع خلاصه نویسی کتاب و داستان

سقف رشد تو به اندازه کتابخانه توست