مقاله نویسی راحت‌تر از آنچه که تصور می‌کنید

بعضی‌ها فکر می‌کنند مقاله نویسی کاری سخت و غیرممکن است. اما این واقعیت ماجرا نیست، زیرا این کار آن‌قدرها هم که تصور می‌شود، سخت نیست. کافی است به ساختار مقاله نویسی آشنا باشید و اصول نوشتن مقاله را یاد بگیرید، در این صورت به راحتی آب خوردن، می‌توانید دست به کار شد و از نتیجه کار لذت ‌برد. برای آشنایی با نوشتن مقاله اصولی و درست، تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.

مقاله چیست؟

مقاله درواقع گزارشی است (حاوی اطلاعات نه تأثیرگذار روی مخاطب هدف)، که پس از تحقیق و پژوهش جدید در یک حوزه تخصصی (انتخاب‌شده)، نوشته می‌شود. این گزارش، نتایجی را بیان می‌کند که با استفاده از همین تحقیقات و پژوهش‌های جدید بدست آمده است. پس از نوشتن مقاله نویسنده با انتشار آن در مکان‌های مختلف از جمله مجلات معتبر، نتایج تحقیقات خود را در دسترس سایر اساتید و محققان قرار می‌دهد. ضمن اینکه ممکن است فعالیت‌ها و پژوهش‌های دانشمندان دیگر را به صورت یک مقاله مروری در اختیار مخاطبین هدف قرار دهد. از این رو هدف اصلی نوشتن مقاله ارائه اطلاعات است؛ اطلاعاتی که یا با تحقیق و پژوهش نویسنده به دست آمده یا با مرور تحقیقات سایر دانشمندان و محققان کسب شده است.

مقاله نویسی؛ ایجاد ارتباط با مخاطبین هدف

نویسندگان در سراسر دنیا، مقاله‌ها را برای این می‌نویسند که مخاطبان زیادی آن‌ را بخوانند. درواقع انگیزه اصلی نوشتن مقاله انتشار آن‌ها در مجلات مختلف به‌ویژه مجلات معتبر جهانی است. البته فرقی هم نمی‌کند که دلیل نویسنده از نوشتن مقاله چیست. مقاله علمی، تحقیقی و پژوهشی یا نوشتن مقاله برای دریافت بورسیه تحصیلی؛ هرچه که هست همگی از یک قالب و ساختار تقریبا مشابه ساخته شده‌اند و نویسنده تمام تلاش خود را می‌کند تا آنچه را که در مورد آن تحقیق کرده است یا به آن معتقد است، به دید مخاطبان هدف (بسته به موضوع مقاله)، برساند؛ طوری‌که با انتشار آن ارتباطی بین نویسنده و خواننده شکل گیرد و شاید به واسطه آن متن تغییر دیدگاه یا ساختاری در جهان ایجاد شود. قبل از نوشتن مقاله، شما باید بدانید که چگونه حرفه ای و اصولی کتاب بخوانید

انواع مقالات

قبل از آنکه به مقاله نویسی بپردازید، باید بدانید که مقاله شما از چه نوعی است تا با توجه به آن بتوانید طبق اصول و ساختار مناسب شروع به نوشتن کنید. جالب است بدانید که تقسیم‌بندی مقالات با درنظر گرفتن دو مورد زیر انجام می‌شود (+)

1. نوع و ساختار (ماهیت)؛
2. محل نشر (مکانی که قرار است منتشر شوند).

پیش از مقاله نویسی باید ببینید که مقاله مورد نظر شما با توجه به موارد فوق، در کدام گروه قرار می‌گیرد. متأسفانه بیشترین سردرگمی و چالش هنگام نوشتن مقاله به دلیل نشناختن همین مسئله مهم ولی به ظاهر پیش پاافتاده است. درک اینکه چه چیزی باعث تمایز مقالات از یکدیگر می‌شود، می‌تواند به تهیه و نوشتن مقاله سرعت ببخشد. مقالات از نظر ساختار (نوع) و جایی که قرار است منتشر شوند، متفاوت خواهند بود. در ادامه ابتدا به معرفی مقالات از نظر نوع و ساختار می‌پردازیم.

تقسیم‌بندی مقالات از نظر نوع و ساختار

1. مقالات موردی (case-study)؛
2. مقالات مبتنی بر مطالعات تجربی (Empirical Studies)؛
3. مقالات مروری (Review Article: بررسی پژوهش‌های سایر دانشمندان و محققان): این مقالات به سه دسته بررسی ادبیات، بررسی سیستماتیک و متاآنالیز تقسیم می‌شوند؛
4. مقالات پژوهشی (original research: تحقیقاتی): این مقالات در دو دسته پژوهشی اصلی و مطالعات بالینی قرار می‌گیرند؛
5. مقالات نظری (opinion article)؛
6. مقالات نقد کتاب (book review)؛
7. مقالات روانشناختی (Methodological Articles)؛
8. مقالات مبتنی بر گزارش‌ها و نامه‌های کوتاه (Short reports or Letters).

تقسیم‌بندی مقالات طبق محل انتشار

1. مقالات منتشرشده در اسکوپوس (SCOPUS: پایگاه انتزاعی و استنادی جامع از اطلاعات علمی مرتبط در طیف گسترده‌ای از رشته‌ها)؛
2. مقلات منتشرشده در ISI (Information Institute for Scientific: مؤسسه اطلاعات علمی)؛
3. مقالات منتشرشده در پاب مد (PubMed: پایگاهی شامل بیش از 33 میلیون استناد برای ادبیات زیست‌پزشکی از مجلات علوم زیستی، کتاب‌های آنلاین و…)؛
4. مقالات منتشرشده در ISC (Islamic World Science Citation Center: پایگاه استنادی علوم جهان اسلام).

قالب کلی تمامی مقالات

خب تا به این قسمت متوجه شدیم که مقالات با توجه به ماهیت و مکان انتشارشان تقسیم‌بندی می‌شوند. اما تمامی مقالات با هر موضوعی از قالب مشابه زیر تشکیل می‌شوند:

مقدمه

مقدمه اولین بخش از یک مقاله است که از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است. نویسنده هنگام نوشتن مقاله باید مقدمه‌ای با ویژگی‌های زیر ارائه دهد:

• بتواند نظر خواننده را جلب کند و او را مجبور سازد تا انتهای مقاله را بخواند؛
• نکات اصلی مقاله در این قسمت تشریح شود؛
• بتواند خواننده را برای پذیرش دیدگاه خود آماده سازد.

بدنه اصلی

بدنه دومین بخش مهم و اصلی در مقاله نویسی است. قسمتی که نویسنده به تشریح کامل و واضح در مورد نکات مقاله می‌پردازد. او باید تمام توان خود را به کار گیرد و موضوع را به گونه‌ای جالب بیان کند که خواننده برای مطالعه مقاله تا انتها ترغیب شود.

پایان و نتیجه‌گیری

و اما آخرین بخش از نوشتن مقاله، قسمت پایانی آن است. پاراگرافی که معمولا هدف اصلی آن متقاعدکردن خواننده برای پذیرش دیدگاه، نظریه، ایده یا صحبت‌های نویسنده است. ممکن است از عناوین فرعی برای نشان‌دادن محتوای هر کدام استفاده شود.

ساختار اصولی که باید در نوشتن انواع مقاله رعایت شود

قالبی که در بالا به آن پرداخته شد، در مورد تمامی مقاله‌ها صادق است. البته ممکن است تغییرات جزئی بسته به موضوع مقاله در آن وارد شود. درست است که ساختار و قالب اصلی تمامی مقالات، یکسان و شبیه به یکدیگر است، اما بیشتر مواقع دانشجویان، اساتید، مقامات علمی و… هنگام نوشتن مقاله آن هم مقاله علمی و پژوهشی با چالش‌های مختلفی مواجه می‌شوند. البته برای نوشتن این نوع مقالات باید کمی اصولی‌تر عمل کرد و بخش‌های زیر را به عنوان ساختار اصلی درنظر گرفت:

نکات مهم در مقاله نویسی

پس تا به این قسمت با بخش‌های اصلی یک مقاله (با هر موضوع و ماهیتی)، آشنا شدیم. حال نوبت آن است که بدانید هنگام نوشتن یک مقاله، چه نکاتی را باید رعایت کرد تا اثربخش، تأثیرگذار و اصولی باشد. طوری‌که اگر برای اولین‌بار می‌خواهید مقاله بنویسید، دچار سردرگمی نشوید و به راحتی آنچه که می‌خواهید بر کاغذ بیاورید و بنویسید. کافی است نکات زیر را هنگام نوشتن مقاله رعایت کنید:

عنوان

نخستین بخش مهم و البته تأثیرگذار در مخاطب هدف، عنوان مقاله است. مطمئن شوید که عنوان انتخابی شما جذاب و چالش‌برانگیز است. یعنی خوانندگان را حتی برای مطالعه اجمالی مقاله‌تان ترغیب کند. درواقع عنوان باعث می‌شود تا مخاطبان اصل موضوع و آنچه که در موردش نوشته‌اید را متوجه شوند. معمولا برای جلب نظر خوانندگان و متقاعدکردن آن‌ها بهتر است سؤال بپرسید. مثلا از چرا و چگونه استفاده کنید. درواقع شما به مخاطبین خود دلیلی برای مطالعه ارائه می‌دهید. از کلماتی مانند نکات، ترفندها، راه‌ها و… استفاده کنید، بستری برای کنجکاوی بسازید تا به ادامه خواندن مقاله شما ترغیب شوند.

چکیده

چکیده بخش دیگری است که در نوشتن مقاله باید به آن توجه کرد. درواقع با نوشتن یک چکیده مناسب، مخاطبانتان را به خواندن مقاله خود علاقه‌مند می‌کنید. البته برای این کار می‌توانید در مورد موضوع مقاله، دلیل نوشتن مقاله، روش تحقیق و نتیجه‌هایی بگویید که از تحقیق، مطالعه و پژوهش روی موضوع انتخابی بدست آورده‌اید.

مقدمه

در بخش مقدمه مقاله، باید اطلاعات مهمی در مورد موضوع و آمار ارائه دهید. درواقع این بخش حقایق یا واقعیت‌های اصلی و اساسی مقاله شما را مشخص می‌کند. درواقع از کلمات به عنوان طعمه و از مقدمه به عنوان قلاب استفاده کنید. با این کار خواننده علاقه‌مند می‌شود تا بخش بیشتری از مقاله را بخواند. شنیدید که می‌گویند ماهی با طعمه در قلاب گیر کرد؟ پس مقدمه همان قلاب مقاله شماست.

روش تحقیق

در این قسمت باید به روش تحقیق بپردازید. درواقع با استفاده از بیان حقایق، ارقام، چگونگی گردآوری اطلاعات، مسائل مختلف و ارائه راه حل‌های جذاب، ضمن ترغیب خواننده به ادامه مطالعه، کاری کنید که صحت صحبت‌ها و تحقیقاتتان را باور کرده و بپذیرند. البته هرگز از ادبیات سخت و خاص دانشمندان استفاده نکنید. مبنا را بر این بگذارید که مخاطبان شما عام هستند و از هر قشری ممکن است مقاله را مطالعه کنند. پس به روشی کاملا ساده و قابل درک خوانندگان را به همراهیتان در ادامه مطالعه مقاله سوق دهید.

نتایج

در مقاله نویسی زمانی‌که به نتایج می‌رسید، باید از دستاوردهایتان بگویید. از اطلاعاتی بگویید که براساس تحقیقات و پژوهش‌هایتان بدست آورده‌اید. استفاده از نمودارها و جدول بی‌آنکه با تفسیر و شرح مطلب همراه باشد، کمک بزرگی به نوشتن نتایج می‌کند.

تجزیه و تحلیل

در این بخش از نوشتن مقاله باید به تجزیه و تحلیل نتایجی بپردازید که با تکیه بر اسناد، تحقیقات، آمار، اطلاعات و پژوهش‌ها بدست آورده‌اید. درواقع می‌توان این قسمت از مقاله نویسی را از مهم‌ترین بخش‌های محتوای اصلی معرفی کرد. پس برای اطمینان از باورپذیری، جذب و علاقه‌مندساختن مخاطبان به خواندن ادامه مقاله، باید ساختاری متعادل داشته باشید. متن این بخش از مقاله باید تفسیرکننده نتایج بدست آمده در تحقیقاتتان باشد. ضمن اینکه حواستان باشد تا پاراگراف‌هایی که نوشته‌ شده است، طولانی نباشد. در این حالت، حوصله خواننده سر نمی‌رود و اشتیاق بیشتری برای ادامه‌دادن مطالعه مقاله نشان می‌دهد.

نتیجه‌گیری

نتیجه‌‌گیری در مقاله نویسی از بخش‌های انتهایی است. جایی‌که نویسنده باید از دستاوردهای خود بگوید. البته دستاوردهایی که بواسطه مطالعات، تحقیقات، پژوهش‌ها، یافته‌ها و کاوش‌های خود بدست آورده است. شاید از آخرین بخش‌های نوشتن مقاله باشد، اما می‌توان آن را به یک پایان خوب و دلچسب تبدیل کرد آن هم با رعایت ساده‌نویسی و بیان کامل و درست یافته‌هایتان.

منابع

اگر نمی‌خواهید به سرقت ادبی متهم شوید، اگر می‌خواهید برای مقاله‌ای که نوشته‌اید، تحقیقاتی که انجام داده‌اید، چالش‌هایی که به سختی و زحمت بر آن‌ها غلبه کرده‌اید، ارزش قائل شوند، لازم است که منابع خود را بنویسید. حواستان باشد که در این بخش بیشترین دقت را به خرج دهید. از تمامی منابع و مراجع استفاده‌شده در نوشتن مقاله خود نام ببرید. در غیر اینصورت هیچ ارزشی بر کارتان قائل نخواهند بود و چه بسا که به شما تهمت سرقت ادبی هم بزنند. اگر مهارت های مطالعه مخصوصا خواندن تطبیقی و خواندن تلفیقی را بلد باشید، به راحتی می توانید از منابع بهره وری کامل را ببرید و یک مقاله عالی به عرصه علمی کشور اضافه کنید. خواندن تلفیقی و خواندن تطبیقی در بالاترین سطح از هرم مطالعه قراردارند

و اما کلام آخر…

درست است که مقاله نویسی در نگاه نخست، کاری سخت و شاید نشدنی به نظر برسد، اما اگر قبل از نوشتن مقاله، ابتدا نوعِ آن را مشخص کنید، اصول مقاله نویسی را ابتدا بیاموزید و سپس در نوشتن مقاله به آن پایبند باشید، مطمئنا مقاله‌ای اثربخش و ارزشمند خواهید داشت.