معرفی 10 کتاب درباره کتابخوانی و مهارت‌های مطالعه

فرقی نمی‌کند تازه علاقه‌مند به کتابخوانی شده‌اید یا اهل کتاب و کتابخوانی هستید. ممکن است تا به حال کتاب درباره کتابخوانی نخوانده باشید و حتی احساس کنید چه لزومی برای خواندن این کتاب‌ها وجود دارد؟ در حالی که نظر ما این است که کتاب درباره کتابخوانی می‌توانند انگیزه شما را برای مطالعه چند برابر کنند چون بهره‌وری مطالعاتی شما را افزایش می‌‌دهند. هر انسانی دوست دارد کتاب‌هایی که می‌خواند را فراموش نکند، از زمانی که برای خواندن یک کتاب می‌گذارد بیشترین استفاده را ببرد و همه کتاب‌هایی که در کتابخانه‌اش خوابیده‌اند را بیدار کند.

در این مقاله، می‌خواهیم بهترین کتاب‌هایی که برای شروع کتابخوانی و حرفه‌ای شدن در خواندن مناسب هستند را معرفی کنیم:

کتاب ۱: چگونه کتاب بخوانیم؟ – آموزشی

لینک خرید کتاب

ما در دوره تربیت مربی کتابخوانی، نام این کتاب را “کتاب مقدس” گذاشته‌ایم و یکی از منابع تدریسی ما است. مورتیمر جی ادلر  و چارلز ون دورن، کتاب “چگونه کتاب بخوانیم” را در سال ۱۹۵۰، عصر ظهور تلویزیون که مردم آمریکا بسیار معتاد آن شده بودند نوشتند تا مردم را دوباره به کتابخوانی تشویق کنند. این کتاب، مطالعه را در ۴ سطح تقسیم بندی می‌کند.

کتاب “چگونه کتاب بخوانیم”، تندخوانی را در سطح دوم قرار می‌دهد و نامش را خواندن اجمالی گذاشته‌ است (بیشتر بدانید: تندخوانی چیست؟). سطح سوم، مطالعه تحلیلی است که با آموزش ۶ قاعده از خواندن، محتوای اصلی این کتاب را تشکیل می‌دهد.

با مطالعه کتاب “چگونه کتاب بخوانیم؟” یاد می‌گیرید که همواره یک مطالعه فعالانه و حرفه‌ای داشته باشید، با نوبسنده ارتباط برقرار کنید و هر کتاب را به سبک خودش بخوانید.

۴۲۱ صفحه محتوای سنگین و حرفه‌ای؛ به طوری که هرگز نمی‌توانی آن را تند بخوانی و یک بار مطالعه هم برای آن کم است. اما همه مسئولیت خواندن را به خواننده می‌دهد هنگام خواندن آن حس می‌کنی که پیرمردی حکیم تو را موعظه‌های فخیمانه می‌کند تا کمر همت ببندی و اراده‌ات تقویت شود. همین که با وجود گذشت این همه سال همچنان چاپ این کتاب ادامه دارد، نشان از قدرت اصالت این کتاب دارد و بیهوده نیست که از آن بعنوان “کتاب مقدس کتابخوان‌ها” یاد می‌کنیم.

در مقاله‌ی روبرو، بیشتر در مورد این کتاب و سطوح مختلف مطالعه نوشته‌ایم: معرفی ۵ سطح مختلف مطالعه

کتاب ۲: بخوان برای زندگی – انگیزشی

در کتاب “بخوان برای زندگی”، روش مطالعه و کتابخوانی را نمی‌آموزید، اما منبعی است از انگیزه برای مطالعه کتاب‌هایی که در قفسه کتابخانه‌تان خاک می‌خورند. اگر فکر می‌کنید کتاب خواندن برای افراد بیکار یا زن‌های خانه‌دار است، با خواندن این کتاب متوجه می‌شوید که سخت در اشتباهید و اتفاقاً عمده‌ی افراد موفق و سرمایه‌دار جهان فعالیت‌شان از کتابخوانی آغاز شده است!

“بخوان برای زندگی”، عوامل مختلف کتابخوانی را بررسی می‌کند:

• عامل ترس
• عامل واقعیت
• عامل چرا
• عامل چه وقت
• عامل کجا
• عامل چه چیز
• عامل چه کسی
• عامل چطور
• عامل خودِ جدید
• عامل ماورا
• عامل نهایی

پت ویلیامز که به همراه پگی ماتیوس این کتاب را نوشته‌ است، یک مربی بسکتبال است. با این همه مشغله و ۱۱ فرزند، می‌گوید:

چون من توانستم کتابخوان شوم، پس شما هم حتما می‌توانید!

پت ویلیامز همراه با کتاب “بخوان برای زندگی”، به شما کمک می‌کند یاد بگیرید چطور می‌توانید از تجربه‌ی خواندن، نهایت لذت را ببرید و سرمست عشق خواندن شوید.

من تا قبل از خواندن این کتاب، هرگز اهمیت خواندن را در همه‌ی جوانب زندگی درک نکرده بودم. این تفکر در من به وجود آمد که خواندن برای زندگی مثل هوا ضروری است. در حین خواندن این کتاب جملات تأثیرگذارش را جدا کردیم و در یک مقاله جداگانه آوردیم (لینک مقاله بیش از 100 جمله در مورد کتابخوانی) از آن به بعد هر جمله تاثیرگذاری در مورد کتاب و کتابخوانی می‌بینیم، به آن مقاله اضافه می‌کنیم تا منبعی باشد برای افرادی که به دنبال چنین جملات انگیزشی هستند.

اثر مهم دیگری که این کتاب گذاشت، راه اندازی باشگاه کتابخوانی (کتاب لونه) مجازی و حضوری و همچنین تولید سلسله پادکست‌های “بخوان برای موفقیت” بود که سال ۹۸ در مورد نگاه کاربردی به کتابخوانی ضبط کردم. اگر ۱۰ اپیزود ابتدایی آن را گوش کنید حتما تا انتها گوش خواهید کرد.

کتاب ۳: یادگیری خلاق – آموزشی

حتما برای‌تان جذاب خواهد بود اگر کتابخوانی را از یک استاد ایرانی یاد بگیرید. نویسنده کتاب “یادگیری خلاق”، “فتح الله شجری” است. محتوای آن به اعتقاد ما نسبت به تندخوانی (آموزش تندخوانی) نزدیک است. به طور کلی هدف نویسنده از این کتاب این بوده است که بهره‌وری و سرعت مطالعه را همزمان با هم افزایش دهد و این دو را لازم و ملزوم هم می‌داند. محتوا کاملاً از ذهن خود نویسنده درآمده است و حتی اگر هم از جایی برداشت کرده یا الهام گرفته، اصلاً محسوس نیست. قدرت قلم این کتاب فوق العاده است و دلیلش جز این نیست که فتح الله شجری، مربی کتابخوانی نیست. بلکه یک نویسنده است. مثال‌ها کاملاً ایرانی است. حتی چیزی که همه دنیا به عنوان نقشه ذهنی یا Mind Map از آن یاد می‌کنند، طرح شبکه‌ای نامیده و سبک خودش را ارائه داده است.

سراسر این کتاب لذت است. اگر متمرکز بر سرعت مطالعه هستید و علاقه‌ای به خواندن متن‌های تمرینی و ثقیل ندارید، این کتاب را پیدا کنید و شروع به مطالعه کنید. البته باید حوصله هم به خرج دهید چون با ۲ جلد کتاب که سرجمع بیش از ۵۰۰ صفحه است روبرو خواهید شد. انجمن قلم ایران آن را به تعداد محدودی چاپ کرده و متاسفانه تجدید نشده است. امیدوارم این کتاب را پیدا کنید.

کتاب ۴: روش‌های مطالعه و یادگیری – آموزشی

کتاب دکتر علی اکبر سیف جامع‌ترین کتاب ایرانی در مورد روش‌های مطالعه است. روش‌هایی که منجر به یادگیری و فهم بهتر از خواندن یک کتاب می‌شود. این کتاب در برخی از دانشگاه‌ها در رشته علوم تربیتی و تربیت معلم تدریس می‌شود. یکی دیگر از منابع ما در تدریس دوره قدرت مطالعه (لینک)، همین کتاب است. نویسنده ۷ روش برای مطالعه ارائه کرده است؛ هدف، فواید و روش آنها را نیز توضیح می‌دهد.

روش‌های مطالعه و یادگیری، عبارتند از:

• خواندن اجمالی: دست یافتن به نکات و مطالب مهم کتاب و کشف ساختمان مواد و مطالب در یک زمان کوتاه و با سرعت زیاد است.
• تندخوانی: کسب یک آشنایی کلی با مطالب کتاب از طریق مرور کتاب با یک سرعت فوق العاده زیاد است.
• عبارت خوانی: افزایش سرعت مطالعه است، از طریق خواندن عبارات و جملات به عوض خواندن کلمات.
• دقیق خوانی: درک کامل مطالب خوانده شده و نگهداری آنها به طرزی منظم و منطقی در حافظه است، به طریقی که یادآوری آنها برای استفاده‌های بعدی میسر باشد.
• خواندن تجسسی: افزایش دامنه تمرکز حواس و درک عمیقتر معانی است.
• خواندن انتقادی: دستیابی به قضاوت مستدل و درگیری عمیق‌تر با مطالب از طریق تجزیه و تحلیل معانی است.
• خواندن زیبایی‌شناختی: افزایش آگاهی و لذت بردن از کارهای هنری است.

در مورد یادگیری نیز اعتقاد دکتر سیف بر این است که برای آنکه مطلبی کاملا آموخته شده و با اندوخته‌های پیشین پیوند یابد، باید حتما معنا داشته باشد! در این صورت احتمال یادگیری بیشتر و احتمال فراموشی کمتر خواهد شد. بنابراین قبل از اینکه خود را محکوم کنیم به نداشتن استعداد درس خواندن، کمبود هوش، کمبود علاقه، عدم توانایی و … بهتر است نواقص خود را در مطالعه کردن بیابیم و به اصطلاح آنها بپردازیم. در اینصورت به لذت درس خواندن پی خواهیم برد. اولین قدم در این راستا آن است با اندکی تفکر عادت‌های نامطلوب خود را در مطالعه یافته و سپس عادت‌های مطلوب جایگزین آن گردد.

چنانچه با افرادی رو به رو شدید که تندخوانی را قبول نداشتند یا مطالبی که می‌خوانند را فراموش می‌کنند، ابتدا سایت مرتا و مقاله‌ی پرطرفدار (چگونه کتاب هایی که میخوانیم را فراموش نکنیم) را معرفی کنید و سپس کتاب روش‌های مطالعه و یادگیری را. اگر بیش از این‌ها مایل به تغییر بود، دوره غیرحضوری قدرت مطالعه، فوق العاده‌ترین پیشنهادی است که می‌توانید به او بدهید!

کتاب ۵: روش‌ها و فنون مطالعه موثر – آموزشی

اگر سخن از کتاب‌های ایرانی باشد، کتاب دکتر علی صاحبی با عنوان “روش‌ها و فنون مطالعه موثر” را نباید از یاد ببریم. این کتاب خوراک هدیه دادن به دانش آموزان و دانشجویان است! کل کتاب ۸۰ صفحه است. موجز و مفید مختصر هر آنچه که برای یک مطالعه موثر لازم بوده نوشته شده و مثال‌های سناریویی نیز آن را قابل درک نموده است. علاوه بر فنون مطالعه، در مورد حضور فعال سر کلاس هم آموزش های گام به گام و منطقی ارائه داده است. همچنین به محصلین کمک می‌کند که چطور امتحان دهند. عناوین ۸ فصل این کتاب را که ببینید، حتما مشتاق‌تر خواهید شد :

1. فصل اول: چگونه درس بخوانیم
2. فصل دوم: مطالعه موثر و مفید
3. فصل سوم: یاداشت برداری
4. فصل چهارم: خواندن موثرتر
5. فصل پنجم: تمرکز خود را افزایش دهید
6. فصل ششم: اضطراب امتحان
7. فصل هفتم: آمادگی برای امتحانات خاص
8. فصل هشتم: کسب نمرات عالی

کتاب ۶: فن مطالعه – آموزشی

مرکز نشر دانشگاهی سال ۱۳۷۳، کتاب “فن مطالعه” را چاپ کرده و پس از آن بارها تجدید چاپ شده است. اما از ظاهر کتاب برمی‌آید که سال‌ها است خبری از چاپ جدید نیست. نویسنده این کتاب لیندا فریل انیس است و مترجم آن علی صلحجو است که واقعا دست مریزاد دارد با ترجمه روان و عالی‌ای که ارائه کرده است.

با مطالعه این کتاب با سه مرحله اساسی لازم برای بهره‌برداری از درس استاد و  محتوای کتاب‌ها آشنا خواهید شد. بسیار استاندارد نوشته شده است. ابتدای هر فصل، نگاه کلی و انتهای هر فصل سوالات و تمرینات گفته شده است و این مطالعه را برای شما آسان می‌کند.

کتاب “فن مطالعه”، ۱۸۰ صفحه است که به نظرم نسبت به حجمش محتوای بسیار کامل و جامعی را ارائه داده است و از همین روست که منبع خیلی از کتاب‌ها و جزوات امروزی است. طوری نوشته‌شده که دانشجو بتواند از آن‌ هم در مطالعه فردی و هم برای درس و کلاس استفاده کند.  فنون ارائه‌شده صرفاً بر عقاید و تجربیات فردی نویسنده مبتنی نیست بلکه در عمل نیز تجربه‌شده است. اگر این کتاب را پیدا کردید، کتاب قبلی را لازم نیست بخوانید. البته به شرطی که اهل اصالت باشید.

الان که در حال نوشتن این مقاله هستم هوس کردم یک بار دیگر آن را بخوانم!

کتاب ۷: چگونه در امتحانات موفق شویم؟ – آموزشی

برای معرفی کتاب “چگونه در امتحانات موفق شویم”، همین کافی است که بگویم نویسنده‌اش، دومینیک اُ.براین (Dominic Obrien)، قهرمان هشت دوره مسابقات جهانی حافظه است! روش‌های فوق ‌العاده راحت و کاربردی را برای به خاطر سپردن اطلاعات در این کتاب آموزش داده است که با یادگیری آن می‌توانید اطرافیان را شگفت زده کنید و در امتحانات نیز به استاد خود ثابت کنید با چه شاگرد نابغه‌ای روبروست. اما این کتاب را برای کتابخوان‌ها توصیه نمی‌کنم. بیشتر برای دانش آموزان و دانشجویان مفید است است.

کتاب ۸: تکنیک‌های مطالعه و رموز موفقیت در امتحان – آموزشی

داهاوال باتیا این کتاب را نوشته و انتشارات نسل نواندیش هم با ترجمه ماندانا دانش آن را به چاپ رسانیده است. دانش‌آموزان و دانشجویان حتما این کتاب را بخوانند. نیمه اول کتاب، تکنیک‌هایی را برای محاسبات ریاضی آموزش می‌دهد و نیمه دوم خیلی سریع درمورد تکنیک‌های مطالعه برای امتحان می‌نویسد.

کتاب ۹: لذت خواندن در عصر حواسپرتی – انگیزشی

آلن جیکوبز یک استاد دانشگاه است که در این کتاب از تجربیات و نظرات کاملاً شخصی خود برای کتابخوانی می‌نویسد. او بیشتر رمان و داستان می‌خواند و از همین رو می‌تواند برای رمان‌ خوانها بسیار الهام بخش باشد.

از ترجمه نه چندان خوب مترجم که بگذریم، تیتر کتاب نباید این توقع را در شما ایجاد کند که در آن راه حل هایی بیابید تا گوشی همراه خود را کنار بگذارید و کتاب بخوانید. روی لذت خواندن تمرکز کنید. این کتاب تاکید دارد شما از روی هوس کتاب بخوانید و به این میل و هوس اهمیت بدهید. هر لحظه هر چیزی که دلتان خواست. فقط بخوانید. برنامه ریزی برای مطالعه و لیست مطالعاتی را نفی می‌کند.

با خواندن این کتاب احتمالا کتاب خواندن کاری بسیار راحت و روزمره برای شما خواهد بود.

کتاب ۱۰: مرجع جامع تندخوانی – آموزشی

اگر تصور کرده‌اید با خواندن یک کتاب مثلا خودآموز شما تبدیل به تندخوان می‌شوید سخت در اشتباهید. اگر باور ندارید، امتحان کنید. این نوع کتابها نوشته می‌شوند تا دوره‌های گران قیمت آنها فروش بیشتری پیدا کند. و اما به هر حال بین همه کتابهای خودآموز تندخوانی می‌توانم فقط این کتاب را معرفی کنم. اما هیچگاه توصیه‌اش نمی‌کنم. با خواندن نیمه اول این کتاب سیستم مکانیکی مطالعه شما ارتقا پیدا می‌کند. منظورم سرعت حرکت چشم، تنظیم و کنترل چشم، وسعت دید، هدایت چشم و… .

نیمه دوم هم به افزایش درک مطلب، تمرکز و روش های تقویت حافظه و نقشه ذهنی می‌پردازد که خیلی تمرین در آن نمی‌بینید. نویسنده این کتاب تونی بازان و ۲۳۷ صفحه است.

در پایان

من در این مقاله، سعی کردم به معرفی کتاب هایی برای شروع کتابخوانی بپردازم. امیدوارم این کتاب‌ها، به شما در شروع تبدیل شدن به یک کتابخوان حرفه‌ای، کمک کند. در پایان، لیست کتاب‌های آموزشی برای کتابخوانی را تقدیم چشمانتان می‌کنیم:

اما اگر می‌خواهید برای نوجوانان این کتاب‌ها را بخرید، لیست کتاب‌های آموزش کتابخوانی برای نوجوانان و دانشجویان را پیشنهاد می‌دهیم که در زیر می‌بینید: